Kontrola Inspekcji Ochrony Środowiska w przedsiębiorstwie – co warto wiedzieć

I. Działalność kontrolna Inspekcji Ochrony Środowiska

1. Podstawowe zadania IOŚ
2. Uprawnienia kontrolne inspektorów IOŚ
3. Nowe instrumenty dotyczące organizacji pracy IOŚ i czynności kontrolnych od 2018 r.:
   • zmiana organizacji pracy,
   • kontrole bez zawiadomienia,
   • wykorzystanie środków technicznych podczas kontroli,
   • tryb specjalny czynności kontrolnych,
   • współpraca z innymi organami przy kontroli ”szarej strefy”.
4. Rodzaje kontroli i ich częstotliwość
5. Kontrola transportów odpadów – uprawnienia IOŚ do kontroli ruchu drogowego, procedura postępowania z zatrzymywanymi pojazdami z odpadami (art. 24 a ustawy o odpadach)

II. Ramowe akty prawne w ochronie środowiska źródłem obowiązków dla prowadzących działalność gospodarczą

1. Ustawa Prawo ochrony środowiska:
   • kluczowe zasady ochrony środowiska, formy korzystania ze środowiska przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą, podstawowe definicje,
   • realizacja ochrony zasobów środowiska – standardy jakości środowiska a standardy emisyjne,
   • na jakie korzystanie ze środowiska wymagane pozwolenie – rodzaje pozwoleń, odmowa wydania pozwolenia,
   • kiedy jest wymagane zgłoszenie instalacji do organu ochrony środowiska,
   • ochrona przed hałasem i polami elektromagnetycznym (PEM) – czy wymagane decyzje,
   • właściwość organów ochrony środowiska.
2. Ustawa Prawo wodne:
   • kluczowe zasady ochrony wód,
   • podstawowe definicje – ścieki, rodzaje ścieków, urządzenia wodne, zakład,
   • rodzaje korzystania z wód: powszechne, zwykłe, szczególne, usługi wodne,
   • organy właściwe w sprawach gospodarowania wodami,
   • pozwolenia wodnoprawne – jakie działania przedsiębiorcy wymagają pozwolenia.
3. Ustawa o odpadach:
   • podstawowe definicje dotyczące gospodarowania odpadami,
   • hierarchia postępowania z odpadami a obowiązki posiadacza odpadu,
   • zezwolenia na zbieranie i przetwarzanie odpadów – okresy ważności, właściwość organów w sprawach zezwoleń,
   • zwolnienie z obowiązku uzyskania zezwolenia

III. Podstawowe obowiązki w zakresie ochrony środowiska w działalności gospodarczej, wynikające wprost z przepisów prawa i pozwoleń/zezwoleń

1. Obowiązki prowadzącego instalację oraz użytkownika urządzenia powodującego emisję do środowiska:
   • wymagania dotyczące technologii instalacji,
   • właściwa eksploatacja instalacji i urządzeń ochrony środowiska – dotrzymywanie obowiązków wynikających z pozwoleń emisyjnych w zakresie emisji do powietrza i hałasu,
   • obowiązki wynikające z ustawy z 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.
2. Obowiązki podmiotów w zakresie poboru wód i odprowadzania ścieków:
   • zawarte w pozwoleniach wodnoprawnych i ustawie Prawo wodne,
   • wynikające z ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków – posiadanie przyrządów pomiarowych, umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków,
   • warunki wprowadzanie ścieków przemysłowych do urządzeń kanalizacyjnych.
3. Obowiązki w zakresie postępowania z odpadami:
   • warunki do przestrzegania w zezwoleniach/pozwoleniach,
   • wymogi dotyczące magazynowania odpadów – w jakich miejscach, okres magazynowania; oznakowanie odpadów, monitoring wizyjny w miejscach magazynowania,
   • baza BDO i wpis do rejestru – kto musi się zarejestrować samodzielnie, rejestracja z urzędu,
   • wymagania dotyczące transportu odpadów,
   • zasady zbierania i przetwarzanie odpadów – przekazywanie odpadów następnym odbiorcom czy posiadaczom,
   • elektroniczna ewidencja i sprawozdawczość.
4. Wymagane pomiary i badania z zakładu czy instalacji – emisja do powietrza, korzystanie z wód w zakresie usług wodnych, pomiary pól elektromagnetycznych, pomiary hałasu, ich zakres i częstotliwość, instytucje upoważnione do wykonywania pomiarów
5. Sprawozdawczość podmiotów korzystających ze środowiska:
   • przedstawianie wyników pomiarów związanych z eksploatacją instalacji i urządzeń,
   • roczne sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami,
   • emisje gazów i pyłów do powietrza – sprawozdawanie emisji do KOBiZE, raportowanie emisji gazów cieplarnianych w systemie handlu uprawnieniami do emisji,
   • sprawozdawczość dotycząca opłat za korzystanie ze środowiska,
   • sprawozdania do krajowego rejestru uwalniania i transferu zanieczyszczeń.

V. Prowadzenia kontroli w zakresie ochrony środowiska – praktyczne informacje

1. Podstawowe przepisy prawne regulujące prowadzenie kontroli przedsiębiorcy w zakresie ochrony środowiska (ustawa Prawo Przedsiębiorców, ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska, przepisy o kontroli wynikające z innych ustaw) – zakres kontroli organów w poszczególnych zasobach środowiska
2. Zawiadomienie i upoważnienie do kontroli – zakres stosowania i wyłączenia – kiedy stosowane
3. Miejsce przeprowadzania kontroli, obecność kontrolowanego podczas czynności kontrolnych i zgłaszanie sprzeciwu wobec podjęcia lub wykonywania kontroli
4. Jaką dokumentację należy przygotować do kontroli przeprowadzanej przez IOŚ
5. Kolejne fazy przeprowadzania kontroli przez IOŚ – istotne czynności inspektora – oględziny instalacji i urządzeń, składanie wyjaśnień przez kontrolowanego, przesłuchiwanie osób w charakterze świadków, zgłaszanie wyłączenia z udostępniania informacji z kontroli
6. Podpisanie lub odmowa podpisania protokołu

VI. Rodzaje działań pokontrolnych w tym sankcji stosowanych przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska

1. Zarządzenie pokontrolne – obowiązek informowania i ich realizacji
2. Wstrzymanie działalności przedsiębiorcy i wstrzymanie eksploatacji instalacji – obligatoryjne czy fakultatywne, możliwość uniknięcia wstrzymania
3. Administracyjne kary pieniężne i opłaty podwyższone:
   • za jakie naruszenia i w jakiej wysokości
   • procedura ich wymierzania w zależności od rodzaju oddziaływania na środowisko – szeroki wachlarz kar dotyczący odpadów,
   • zmiany wielkości kar dokonane w 2021 roku,
   • odraczanie kar i opłat podwyższonych.

VII. Przepisy karne w ochronie środowiska – wykroczenie a przestępstwo:

1. Wykroczenia – podstawy nakładania grzywny w drodze mandatu karnego przez inspektora WIOŚ – za jakie naruszenie przepisów ustaw, rodzaje mandatów i ich wysokość, odmowa przyjęcia mandatu
2. Przestępstwa przeciwko środowisku – zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa sporządzane przez WIOŚ, sankcje za naruszenie przepisów ochrony środowiska w Kodeksie karnym, planowane zmiany dotyczące przestępstw przeciwko środowisku

VIII. Konsultacje, dyskusja