Czym jest kontrola skarbowa i kontrola podatkowa?

Kiedy prowadzona jest kontrola skarbowa?

To, że firma ma być poddana kontroli skarbowej, wcale nie oznacza, że jest podejrzana o malwersacje podatkowe czy inne niepożądane działania. Organy kontroli pracują zgodnie z wyznaczonym na dany rok planem i przeprowadzają weryfikację głównie w wybranych losowo przedsiębiorstwach. Oczywiście nie oznacza to, że w sytuacji, gdyby do urzędu skarbowego dotarła informacja o jakichś nieprawidłowościach, nie zalecono by przeprowadzenia kontroli podatkowej poza kolejnością. Zanim jednak widmo kontroli skarbowo-podatkowej zacznie spędzać nam sen z powiek warto dowiedzieć się czym tak naprawdę jest kontrola skarbowa oraz na jakich zasadach się odbywa.

Czym dokładnie jest kontrola skarbowa?

Kontrola skarbowa jest czynnością, z którą musi się liczyć każdy podatnik – i to nie tylko prowadzący działalność gospodarczą. Zgodnie z obowiązującymi zapisami legislacyjnymi, każdy obywatel jest objęty obowiązkiem płacenia podatków, a urzędnicy mają prawo dokonać weryfikacji poprawności spełniania tego obowiązku. Jej celem jest potwierdzenie, że podatki są odprowadzone poprawnie i zgodnie z faktycznymi przychodami osiąganymi przez podmiot.

Choć kontrola skarbowo-podatkowa może koncentrować się na różnych obszarach działania przedsiębiorstwa, najczęściej polega na weryfikacji:

• czy podatnik rzetelnie deklaruje podstawę opodatkowania (a więc czy wlicza do niej wszystkie uzyskane dochody zgodnie z obowiązującymi przepisami),
• czy podatki są obliczane i wpłacane prawidłowo – głównie tyczy się to podatków odprowadzanych na rzecz państwa (podatek VAT, podatek CIT, podatek akcyzowy, ceny transferowe...), ale również innych należności wynikających z przepisów (np. podatków lokalnych).

Weryfikacja ta odbywa się głównie poprzez porównanie dokumentacji księgowej i finansowej przedsiębiorstwa z przesłanymi deklaracjami podatkowymi. Weryfikowany może być również stan faktyczny majątku firmy – np. obecne na jej stanie wyposażenie itp.

Na jakiej podstawie przebiega kontrola podatkowa?

Podstawowym aktem prawnym, który regulował kwestie związane z kontrolą skarbową była Ustawa z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 8, poz. 65 z późn. zm.). Jednak od 2017 roku weszły w życie w przepisach poważne zmiany, w ramach polityki rządu mającej na celu „uszczelnienie VAT-u”, a więc niwelację nieprawidłowości związanych z odprowadzaniem podatków. Od tego momentu w mocy pozostaje Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2019 r. poz. 768). Powołała ona do życia tytułową Krajową Administrację Skarbową, która połączyła funkcje dawnych kontroli skarbowej, Służb Celnych oraz administracji podatkowej.

Jak przebiega kontrola podatkowa?

Najczęściej kontrola podatkowa przebiega w sposób zapowiedziany. Przedsiębiorca otrzymuje zawiadomienie o jej wszczęciu drogą pisemną. Z dokumentu podatnik dowiaduje się czego dokładnie kontrola będzie dotyczyć – może być wskazany np. przedział czasu, za jaki należy przygotować dokumenty, lub ich przedmiot. Nie jest wyznaczany konkretny dzień kontroli, jednak jest ona wszczynana z urzędu nie wcześniej niż na 7 dni od dostarczenia pisma i nie później niż na 30 dni od tego momentu.

Art. 48 ust. 2 ustawy Prawo przedsiębiorców
Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia.

W praktyce często zdarza się, że kontroler kontaktuje się z firmą, aby umówić się na konkretny dzień – jest to wygodniejsze dla obu stron, ponieważ przedsiębiorca może przygotować wszystkie niezbędne dokumenty, a kontroler nie musi czekać na ich przedłożenie i może pracować w spokoju.

Jest jeszcze jedna ważna zaleta tego, że informację o kontroli podatnik otrzymuje z wyprzedzeniem: jeśli w czasie od otrzymania wezwania do wizyty kontrolera sam wykryje błędy w dokumentacji, może złożyć stosowne korekty, co zwalnia go z odpowiedzialności karnej.

Zawiadomienie o wszczęciu kontroli dla zachowania ważności powinno spełniać pewne kryteria, są to między innymi:

• wskazanie z nazwy organu wszynającego kontrolę skarbową,
• podanie miejsca i daty wystawienia zawiadomienia,
• oznaczenie z nazwy i adresu przedsiębiorcy wyznaczonego do kontroli skarbowo-podatkowej,
• wskazanie zakresu kontroli,
• wkazanie z imienia, nazwiska i stanowiska osoby udzielającej upoważnienia do przeprowadzenia kontroli.

Jeśli w trakcie kontroli pojawią się wątpliwości co do poprawności dokumentacji lub jej kompletności, dobrze, jeśli podatnik złoży wyjaśnienia na piśmie i – co najważniejsze – będzie uczestniczył w procesie.

Wyniki kontroli skarbowej

Kontrola może się zakończyć jednym z dwóch wyników: negatywnym (wbrew pozorom) oznacza, że podatnik dopełnił wszystkich obowiązków i nie musi podejmować żadnych działań, za to pozytywny wynik wiąże się z konkretnymi wskazaniami dla podatnika co do obowiązków, jakie musi on dopełnić.

Warto pamiętać, że podatnikowi w trakcie kontroli skarbowej przysługują określone prawa – np. do otrzymania zapowiedzi wizyty kontrolera, do czynnego udziału w kontroli czy wyznaczenia reprezentanta na okres jej trwania. Warto poznać możliwości, jakie dają przepisy, aby móc sprawnie współpracować z urzędnikiem i doprowadzić do jak najszybszego i najkorzystniejszego zakończenia audytu.