Administracja publiczna: definicja i funkcje administracji publicznej

Spis treści:

1. Administracja publiczna – definicja
2. Organy administracji publicznej
3. Jakie są funkcje administracji publicznej?
4. Cechy administracji publicznej
5. Rozwój administracji publicznej
6. Podsumowanie

Administracja publiczna – definicja

Definicja administracji publicznej nie jest łatwa, istnieje też wiele definicji administracji publicznej, które spoglądają na to pojęcie z różnych perspektyw – np. formalnoprawnej podmiotowej, a także przedmiotowej. I tak:

• w ujęciu formalnoprawnym administracja publiczna to zespół działań, które są realizowane na rzecz interesu publicznego przez rozmaite podmioty, w ramach określonych przepisami prawa,
• w ujęciu podmiotowym uznaje się za nią ogół podmiotów, które odpowiadają za realizację zadań realizowanych w imię interesu publicznego,
• w ujęciu przedmiotowym administracja publiczna to działalność podejmowana przez państwo, której przedmiotem jest realizacja zadań i kompetencji z zakresu władzy wykonawczej.

Co to jest administracja publiczna? Skrótowo administrację publiczną można zdefiniować jako działalność państwa, która nie ma charakteru ustawodawczego ani sądowniczego. Zasady działania administracji publicznej reguluje Kodeks postępowania administracyjnego (KPA).

Historia administracji publicznej jest długa – choć wszystko zależy od perspektywy przyjętej przez badaczy. Przykładowo, jedno ze stanowisk mówi, że administracja publiczna w rozumieniu zbliżonym do współczesnego pojawiła się w czasach nowożytnych, kiedy miał miejsce intensywny rozwój monarchii absolutnych. Niemniej jednak, urzędnicy państwowi działali w różnych obszarach i z rozmaitym zakresem kompetencji już od czasów starożytnych, czego dowodów można szukać choćby w historii antycznego Rzymu. Ich działanie było jednak zwykłym zarządem krajem, nie zaś pełnieniem konkretnych zadań na rzecz interesu publicznego.

Organy administracji publicznej

Jakie są organy administracji publicznej w Polsce? Jak wygląda podział organizacja i funkcjonowanie administracji publicznej w Polsce? Organy administracji publicznej w Polsce można podzielić na trzy główne grupy (tzw. podział administracji publicznej):

1. administracja samorządowa – z dalszym podziałem na gminną, powiatową oraz wojewódzką. Jej zadaniem jest realizacja określonych zadań wykonawczych na ograniczonym terytorium (odpowiednio: gminy, powiatu, województwa) z myślą o zaspokojeniu potrzeb ludności je zamieszkującej; przykłady administracji publicznej na poziomie samorządu to Gminy, Powiaty, Miasta, Powiatowe Urzędy Pracy (PUP) itp.;
2. administracja rządowa – dzieli się ją na centralną (w jej skład wchodzą m.in. Prezes Rady Ministrów, Rada Ministrów, ministrowie i inne centralne organy administracyjne) oraz terenową (przykłady administracji publicznej terenowej to wojewoda oraz działające regionalnie służby: wojewódzka komenda policji, wojewódzki urząd ochrony zabytków, kuratorium oświaty, dyrektorzy okręgowych urzędów miar, komendanci oddziałów straży granicznej itp.);
3. administracja państwowa – nie podlega rządowi, a działa od niego niezależnie. Do tej grupy zaliczają się takie instytucje jak choćby Najwyższa Izba Kontroli, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Krajowa Rada Sądownictwa oraz Narodowy Bank Polski. Organami centralnej administracji państwowej są też Prezydent RP czy też Rzecznik Praw Obywatelskich.

Warto podkreślić, że podział administracji publicznej na administrację rządową i samorządową oraz państwową jest charakterystyczną cechą państw demokratycznych, tak też wygląda administracja publiczna w Polsce. W systemach totalitarnych organizacja i funkcjonowanie administracji publicznej cechuje tzw. monizm administracyjny, oznaczający jej pełną centralizację i podporządkowanie wszystkich organów rządowi. Podział administracji publicznej jest w nich bądź całkowicie nieobecny bądź często jedynie pozorny, co z jednej strony może prowadzić do szybszego podejmowania decyzji, ale z drugiej strony zawsze oznacza niższą jakość podejmowanych decyzji oraz najczęściej ich wątpliwą zgodność z prawem.

Jakie są funkcje administracji publicznej?

Kluczowymi funkcjami, jakie realizuje nowoczesna administracja publiczna, są:

• ochrona porządku oraz ładu publicznego oraz zapewnienie bezpieczeństwa (zwłaszcza życia, zdrowia oraz mienia) – to funkcja porządkowo-reglamentacyjna,
• świadczenie usług publicznych – to funkcja świadcząca. Chodzi o zaspokojenie potrzeb społecznych m.in. w obszarach: zapewnienia opieki medycznej, funkcjonowania policji czy regulacji rozwoju gospodarczego;
• twórcze, samodzielne i kreatywne inicjatywy podejmowane z myślą o usprawnieniu funkcjonowania konkretnych obszarów działania państwa (np. związane z pozyskaniem funduszy unijnych) – to funkcja organizatorska;
• wykonywanie przepisów prawa – to funkcja wykonawcza;
• kontrola oraz nadzór nad obywatelami – funkcja kontrolno-nadzorcza,
• opracowywanie prognoz oraz planów działania długofalowego – to funkcja planistyczna.

Gdy zaś chodzi o najważniejsze zadania, są nimi:

• administracja porządkowo-reglamentacyjna (a zatem policyjna, skoncentrowana na utrzymaniu ładu),
• wykonywanie niezbędnych obywatelom usług publicznych,
• wykonywanie uprawnień właścicielskich (zarząd majątkiem publicznym, w ujęciu administracyjnym, gospodarczym oraz użyteczności publicznej),
• zarządzanie rozwojem (wytyczanie długofalowej strategii działania i planowanie na skalę mikro i makro).

Są one oczywiście realizowane w odmiennym zakresie przez każdy z organów przynależnych do administracji publicznej.

Należy zwrócić także uwagę, że w realiach XXI wieku część zadań oraz funkcji przynależnych administracji publicznej jest cedowana również na organizacje pozarządowe. Obecnie kładzie się też duży nacisk na decentralizację administracji, co oznacza przekazywanie przez administrację centralną coraz większej odpowiedzialności administracji działającej na poziomie samorządów - wedle tej reguły działa również administracja publiczna w Polsce.

Cechy administracji publicznej

Administrację publiczną można zdefiniować również przy udziale poprzez cechy jakimi się ona charakteryzuje. Jakie są cechy administracji publicznej?

• przymus - sprawuje ona swoje funkcje z mocy prawa i każdy człowiek podlega działaniom administracji publicznej w danym kraju,
• monopolistyczny charakter - chociaż istnieją różne organy i instytucje wchodzące w skład administracji publicznej, to nie konkurują one ze sobą i mają rozdzielny zakres, jednocześnie posiadają pełen monopol w zdefiniowanym dla nich obszarze,
• trwałość - administracja publiczna cechuje się trwałością,
• planowość - administracja publiczna działa na podstawie planów (np. poprzez zdefiniowane godziny działania, cele, zakres działań),
• ciągłość - podlegamy działaniu administracji publicznej bez względu na godziny pracy jej organów czy instytucji, jej działanie jest też ciągłe w perspektywie miesięcy czy lat,
• stabilność - objawiąjąca się w ścisłym zdefiniowaniu zakresu i sposobu działania administracji, a także jej podmiotów, organów i instytucji oraz ogłaszanie zmian w sposób zorganizowany i zgody z prawem,
• apolityczność - administracja publiczna powinna wykonywać obowiązki i zadania niezmiennie względem władzy politycznej i zmian w jej obszarze,
• fachowość - pozwalająca zapewnić jakość działań podejmowanych przez administrację, w tym dzięki wykształceniu urzędników oraz ich doświadczeniu,
• podział i uporządkowanie - obejmujące wyodrębnienie i uporządkowanie administracji pod względem organizacyjnym oraz kompetencyjnym, czyli określenie jaki jest zakres działania poszczególnych części administracji oraz w ramach jakiego podmiotu organizacyjnego są one realizowane,
• legalizm - administracja publiczna działa na podstawie obowiązujących przepisów prawa oraz w zakresie określonym przepisami prawa,
• poszanowanie interesu publicznego - a więc działanie dla tzw. dobra ogólnego państwa, obywateli, środowiska naturalnego, gospodarki itp.

Uznaje się, że cechy te są niezbędne do prawidłowego i skutecznego funkcjonowania administracji publicznej. Rządy o zapędach autorytarnych, dla których działanie w imię dobra wspólnego nie jest istotne dążą jednak do zatarcia tego typu cech. Bardzo głóśnym przykładem takiego działania może być próba likwidacji apolityczności Krajowej Rady Sądownictwa przez rządy PiS.

Rozwój administracji publicznej

Porządane cechy administracji publicznej to między innymi fachowość, efektywność, niezawodość, dostępność, działanie w zgodzie z literą prawa czy transparentność działania. Sprawna administracja publiczna wymaga ciągłego rozwoju i pozyskiwania wiedzy o zmieniających się przepisach prawa, procedurach czy też technologiach, które mogą wspierać realizację celów stawianych przed administracją publiczną i urzędnikami. Stąd stale rosnące zainteresowanie kursami i szkoleniami dla urzędników, zarówno z rozwoju osobistego i umiejętności miękkich, interpersonalnych, jak i szkoleniami twardymi dotykającymi dziedzin takich jak prawo, normy czy systemy zarządzania. Szkolenia dla urzędników i przedstawicieli administracji publicznej znajdziemy w serwisie Eventis.pl. Baza szkoleń i kursów dla urzędników ma na celu zebranie w jednym miejscu wszystkich ofert szkoleń, kursów i konferencji kierowanych do tego sektora działalności publicznej. Możliwość porównania programu zajęć, informacji o trenerach i osobach prowadzących zajęcia merytoryczne, a także zapoznania się z cenami szkoleń i kursów oferowanych przez różnych organizatorów, pozwala dokonać trafnego wyboru i dobrać szkolenie adekwatne do potrzeb szkoleniowych w danej instytucji czy na danym stanowisku. Zachęcamy do odwiedzenia bazy, zapoznania się z ofertami i dokonania rejestracji na wybrane szkolenie lub kurs z użyciem naszego bezpłatnego formularza rejestracji online.

Podsumowanie

Co to jest administracja publiczna? Administracja publiczna to w uproszczeniu ogół instytucji publicznych realizujących zadania z zakresu zarządzania państwem. Jakie są szczeble administracji publicznej (organizacja administracji publicznej)? Główne szczeble administracji publicznej w Polsce to administracja centralna (inaczej rządowa), administracja państwowa oraz samorządowa. Jakie są funkcje administracji publicznej? Funkcje administracji publicznej to przede wszystkim ochrona porządku i ładu publicznego, świadczenie usług publicznych, organizowanie działań państwa, wykonywanie aktów prawnych, kontrola i nadzór nad obywatelami oraz planowanie działań publicznych. Jakie są cechy administracji publicznej? W doktrynie wyróżnia się 11 głównych cech administracji, w tym między innymi: fachowość, apolityczność, podział i uporządkowanie. Jakie są przykłady organów i instytucji wchodzących w skłąd administracji publicznej? Przykładem organów administracji publicznej mogą być Gmina, Wojewoda, Prezydent, a przykładem instytucji publicznej: Urząd Gminy, Krajowa Rada Sądownictwa itp.