Asertywność to umiejętność wyrażania własnych myśli, potrzeb i opinii w sposób szczery, otwarty, ale jednocześnie respektujący prawa i granice innych osób. W pracy zawodowej oznacza to zdolność do komunikowania swoich oczekiwań, wyrażania sprzeciwu czy wątpliwości, a także przyjmowania krytyki w sposób konstruktywny, bez nadmiernego stresu czy poczucia winy. Brzmi ładnie, ale jak być asertywnym w pracy? Jak asertywnie rozmawiać z przełożonym, podwładnymi, współpracownikami, ale też klientami oraz kontrahentami?
Dlaczego asertywność w pracy jest ważna?
Asertywność w miejscu pracy ma wymiar praktyczny oraz psychologiczny. Wysokie kompetencje w obszarze asertywności przynoszą korzyści zarówno dla osoby, która potrafi być asertywna, jak też dla zespołu i organizacji.
-
Osoba asertywna w pracy lepiej komunikuje swoje oczekiwania, jasno określa granice obowiązków i potrafi wyrażać swoje opinie bez niepotrzebnych konfliktów. Dzięki temu zmniejsza ryzyko nieporozumień, przeładowania obowiązkami czy frustracji, co bezpośrednio wpływa na efektywność pracy i jakość współpracy w zespole.
-
Asertywność jest postrzegana jako cecha profesjonalna. Osoba potrafiąca wyrażać swoje zdanie w sposób opanowany i rzeczowy budzi zaufanie wśród przełożonych i współpracowników. Daje to poczucie kontroli nad własnym rozwojem zawodowym i umożliwia podejmowanie decyzji w sposób przemyślany.
-
Asertywność pomaga radzić sobie ze stresem i presją w pracy. Umiejętność mówienia „nie”, odmawiania nadmiaru zadań czy konstruktywnego wyrażania niezadowolenia pozwala uniknąć wypalenia zawodowego. Jednocześnie wzmacnia poczucie własnej wartości i pewności siebie – osoby asertywne wiedzą, że ich głos ma znaczenie i że mogą bronić swoich interesów, nie naruszając i nie psując relacji z innymi.
Kiedy asertywność w pracy się przydaje – praktyczne przykłady
Asertywność jest kluczowa w wielu codziennych sytuacjach zawodowych. Pozwala utrzymać równowagę między wymaganiami miejsca pracy a własnymi granicami, a jednocześnie budować pozytywne relacje z innymi. Warto prześledzić konkretne przykłady zastosowania asertywności w różnych sytuacjach zawodowych, aby dobrze uchwycić znaczenie tej kompetencji interpersonalnej.
Asertwyność kontaktach z przełożonym:
-
Wyrażanie odmowy w sposób konstruktywny: Gdy nie jesteśmy w stanie podjąć dodatkowego zadania w wyznaczonym terminie, warto wprost, ale z szacunkiem, przedstawić powody i ewentualnie zaproponować alternatywne rozwiązanie.
-
Przedstawianie własnych pomysłów i opinii: Asertywna postawa pozwala przedstawiać swoje sugestie i innowacje w sposób rzeczowy, bez obaw o krytykę. Ważne jest używanie faktów i konkretnych argumentów, co zwiększa szansę, że nasze propozycje będą wzięte pod uwagę.
W relacjach z podwładnymi:
-
Egzekwowanie obowiązków i terminów: Asertywność umożliwia skuteczne delegowanie zadań, wyznaczanie oczekiwań i określanie granic w pracy zespołu, bez popadania w nadmierną surowość czy konflikt, co pozwala budować współpracę w zespole.
-
Udzielanie konstruktywnej informacji zwrotnej: W sposób asertywny można wskazać błędy lub obszary wymagające poprawy, zachowując jednocześnie motywację i poczucie wartości pracownika.
W kontaktach ze współpracownikami:
-
Ochrona własnego czasu i zasobów: Asertywność pozwala jasno komunikować, kiedy nie możemy wziąć na siebie dodatkowych obowiązków lub gdy wymagania innych kolidują z naszymi priorytetami.
-
Reagowanie na krytykę i zarządzanie konfliktami: Zamiast reagować emocjonalnie lub unikać problemu, osoba asertywna potrafi spokojnie wyrazić swoje zdanie, dopytać o intencje i szukać kompromisu.
W relacjach z klientami i kontrahentami:
-
Negocjacje handlowe i ustalanie granic: Asertywność pomaga w jasno określaniu warunków współpracy, cen czy terminów, co chroni interesy firmy i redukuje ryzyko nadużyć.
-
Obsługa trudnego klienta: W sytuacjach konfliktowych asertywna postawa pozwala zachować spokój, reagować profesjonalnie i rozwiązywać problemy, zamiast ulegać presji lub wchodzić w agresywne starcia.
Dalsza część artykułu pod listą wydarzeń
Jak być asertywnym w pracy – praktyczne wskazówki
Asertywność w pracy nie jest cechą wrodzoną, ale umiejętnością, którą można rozwijać. Kluczowe jest świadome stosowanie zasad asertywnej komunikacji w codziennych sytuacjach zawodowych. Trening asertywności możliwy jest zarówno w codziennych zachowaniach, jak też w trakcie szkolenia z asertywności, kursu lub warsztatów. Pozwalają one znacznie przyśpieszyć rozwój pod okiem trenera. Jakie zachowania pozwalają nam być asertywnym w pracy?
-
Sztuka mówienia „nie” w sposób konstruktywny. Odmawianie nie musi oznaczać konfliktu czy utraty sympatii współpracowników. Warto wyrażać odmowę wprost, ale uprzejmie. Nie tylko odmawiać, ale też podawać powód swojej decyzji, np. brak czasu lub inne priorytety; a jeśli to możliwe, proponować alternatywne rozwiązanie lub termin. Przykład: „Nie mogę w tym tygodniu przygotować raportu, ale mogę to zrobić do poniedziałku, jeśli to odpowiada”.
-
Asertywna komunikacja: ton, postawa, słowa. Na asertywną komunikację składa się ton głosu, który powinien być spokojny, pewny, ale nie agresywny; odpowiednia postawa ciała, czyli kontakt wzrokowy, otwarta sylwetka, brak gestów zamykających (np. krzyżowanie rąk) oraz słowa – warto używać komunikatów w pierwszej osobie, np. „Ja uważam…”, „Potrzebuję…”, co zmniejsza ryzyko konfrontacji.
-
Wyrażanie emocji i potrzeb bez poczucia winy. Asertywna osoba potrafi mówić o swoich odczuciach i potrzebach, nie atakując innych. Ważne jest, aby oddzielać fakty od ocen i emocji, np.: „Zauważyłem, że termin oddania raportu został skrócony. Czuję się zestresowany skróconym terminem, bo mam ograniczone zasoby czasu. Czy możemy ustalić nowy harmonogram?”
-
Zachowanie spokoju i konsekwencji w sytuacjach presji. Presja ze strony przełożonego, współpracowników czy klienta nie powinna powodować utraty kontroli. Warto oddychać głęboko i nie reagować impulsywnie; powtórzyć swoje stanowisko spokojnie, jeśli jest poddawane naciskom, a czasami zastosować technikę „zdartej płyty” – powtarzanie swojego „nie” lub prośby w spokojny sposób, aż rozmówca zauważy i zaakceptuje nasze nieprzekreczalne granice.
-
Stosowanie komunikatów „JA”. Używanie komunikatów zaczynających się od „ja” pomaga wyrażać swoje potrzeby, unikając oskarżeń i ataków. Przykładowo powiedzenie „Ja potrzebuję dodatkowego czasu na wykonanie tego zadania” zamiast „Ty zawsze dajesz mi za mało czasu” pozwala uniknąć sytuacji konfliktowej. Również „Ja czuję się przeciążony” zamiast „Ty zlecasz mi za dużo zadań” zmienia perspektywę. Z czasem można pominąć słówko "ja" i położyć nacisk na sendno: czuję się przeciążony.
Asertywność w pracy a kultura organizacyjna
Asertywność w miejscu pracy nie rozwija się w próżni – duże znaczenie ma środowisko pracy i kultura organizacyjna. W firmach, gdzie panuje otwarta komunikacja, szacunek dla pracowników i jasne procedury, łatwiej jest stosować asertywne zachowania. Natomiast w miejscach pracy z nadmierną presją, niejasnymi oczekiwaniami czy agresywnymi praktykami, asertywność może wymagać dużo większego wysiłku i odwagi.
Wiele zależy od menedżerów i liderów. Ci, którzy sami są asertywni i wspierają swoich pracowników w wyrażaniu opinii, tworzą środowisko sprzyjające zdrowej komunikacji. Jasne wyznaczanie granic, otwartość na feedback i promowanie dialogu sprawiają, że zespół uczy się asertywności przez obserwację i praktykę. Warto aktywnie tworzyć atmosferę sprzyjającą asertywności w pracy. Można to zrobić poprzez:
-
Wprowadzenie procedur umożliwiających regularne wyrażanie opinii i zgłaszanie problemów.
-
Docenianie pracowników, którzy konstruktywnie komunikują swoje potrzeby i pomysły.
-
Szkolenia z zakresu komunikacji interpersonalnej i asertywności dostępne dla całego zespołu.
-
Szkolenia z komunikacji bez przemocy dla liderów i menedżerów, których pracy towarzyszą złe nawyki komunikacyjne.
W praktyce kultura organizacyjna może znacząco wspierać rozwój asertywności lub wręcz ją hamować. Świadomy wybór metod i działań wspierających otwartą komunikację jest więc kluczowy dla sukcesu zarówno jednostki, jak i całej firmy.
Podsumowanie
Asertywność w pracy to umiejętność, która pozwala zachować równowagę między realizacją obowiązków a szacunkiem dla własnych granic. Jest fundamentem skutecznej komunikacji, budowania relacji opartych na zaufaniu oraz radzenia sobie w sytuacjach stresowych i konfliktowych.
Rozwijanie asertywności przynosi wymierne korzyści: zwiększa efektywność, wzmacnia poczucie własnej wartości, pozwala lepiej zarządzać czasem i obowiązkami, a także ułatwia współpracę z przełożonymi, współpracownikami i klientami.
Jak być asertywnym w pracy? Każdy może rozwijać asertywność poprzez świadome stosowanie praktycznych technik komunikacyjnych, ćwiczenia pewności siebie, symulacje trudnych sytuacji oraz uczestnictwo w szkoleniach i warsztatach. W połączeniu z przyjazną kulturą organizacyjną, kompetencja ta staje się kluczowym elementem profesjonalizmu i sukcesu zawodowego.
