Stres w umiarkowanych ilościach może motywować i pobudzać do działania, ale po przekroczeniu pewnej granicy paraliżuje i zdecydowanie obniża efektywność. To dlatego zarządzanie stresem, szczególnie w pracy jest tak ważne, podobnie jak unikanie sytuacji, które wytwarzają zbyt duże napięcie. Jak radzić sobie z tym powszechnym problemem? Wyjaśniamy, jakie są źródła stresu w pracy i jak można je wyeliminować.
Skąd bierze się stres – źródła stresu w pracy
Mianem stresu określa się reakcję organizmu w odpowiedzi na wydarzenia (tzw. stresory), które zakłócają jego równowagę, obciążają lub przekraczają zdolność do skutecznego poradzenia sobie. W pracy nietrudno o tego typu sytuacje. Do najczęściej występujących w środowisku służbowym stresorów należą:
- przeciążenie – obowiązki, które przekraczają możliwości pracownika lub ich zbyt duża ilość, konieczność zostawania po godzinach itp.,
- konflikty w zespole oraz między współpracownikami,
- brak jasności co do wykonywanych zadań i celów, a także odpowiedzialności, sprzeczność poleceń,
- monotonia, praca poniżej możliwości,
- utrudniony kontakt ze zwierzchnikami i współpracownikami,
- brak konstruktywnej informacji zwrotnej i oceny pracy,
- brak systemu motywacyjnego,
- niekomfortowe warunki pracy (np. hałas),
- mobbing i wykluczanie z zespołu,
- praca w izolacji.
Badania wskazują, że zdecydowana większość Polaków doświadcza stresu w pracy, a wiele czynników nasila się w związku z pandemią. Objawy utrudniają zaś efektywne i skuteczne realizowanie obowiązków, a mogą również powodować problemy ze zdrowiem. Jak nie dać się stresowi lub sprawić, by mógł działać na Twoją korzyść?
Zarządzanie sobą w stresie, redukcja skutków stresu oraz wypalenia zawodowego
- już od 990 zł
- od 990 zł
Jak stres wpływa na organizacje?
Stres w pracy nie jest tylko indywidualnym problemem pracownika – ma bezpośrednie i długofalowe konsekwencje dla całej organizacji. Jego wpływ można obserwować w wielu obszarach funkcjonowania firmy, począwszy od efektywności pracy, poprzez relacje w zespole, aż po wizerunek firmy i kulturę organizacyjną.
1. Spadek efektywności i produktywności - Pracownicy odczuwający chroniczny stres często doświadczają spadku koncentracji, trudności w podejmowaniu decyzji oraz problemów z pamięcią roboczą. Efektem są częstsze błędy, opóźnienia w realizacji zadań i ogólny spadek wydajności zespołu. Długotrwały stres prowadzi również do wypalenia zawodowego, które może skutkować absencją lub całkowitym odejściem pracownika.
2. Wzrost kosztów i absencji - Stres przekłada się na wyższą absencję chorobową, a także zwiększone ryzyko wypadków przy pracy. Organizacje ponoszą z tego tytułu wymierne koszty finansowe – zarówno w postaci dodatkowego obciążenia dla innych pracowników, jak i konieczności zatrudnienia zastępstw. Długoterminowo może to osłabiać stabilność operacyjną firmy.
3. Negatywny wpływ na relacje w zespole - Pracownicy pod presją stresu często stają się mniej otwarci na współpracę, mogą przejawiać większą drażliwość lub konflikty interpersonalne. W konsekwencji spada jakość komunikacji, a zespoły tracą na spójności i efektywności. Organizacje, które nie dbają o zdrowie psychiczne pracowników, ryzykują pogorszenie kultury pracy, co może prowadzić do większej rotacji kadry.
4. Wpływ na innowacyjność i kreatywność - Stres ogranicza zdolność do myślenia twórczego i eksperymentowania. Pracownicy zestresowani rzadziej podejmują inicjatywy, unikają ryzyka i działają w trybie „przetrwania”, co znacząco ogranicza potencjał innowacyjny firmy. Długofalowo może to wpływać na pozycję konkurencyjną przedsiębiorstwa.
5. Wellbeing jako element strategii organizacyjnej - Coraz więcej badań wskazuje, że dbanie o dobrostan psychiczny pracowników nie jest jedynie strategią „konkurowania o talenty”. Odpowiedzialne podejście do wellbeing’u ma także wymiar etyczny – pokazuje, że organizacja traktuje swoich ludzi jako wartość samą w sobie, a nie tylko zasób do wykorzystania. Firmy, które inwestują w zdrowie psychiczne i środowisko pracy sprzyjające redukcji stresu, zyskują lojalność pracowników, lepszą atmosferę pracy i wyższą wydajność.
6. Profilaktyka stresu w organizacji - Wdrażanie polityki przeciwdziałania stresowi może obejmować:
-
elastyczne formy pracy, które pozwalają lepiej balansować życie zawodowe i prywatne,
-
wsparcie psychologiczne i programy wellbeingowe,
-
regularne badania satysfakcji i nastroju pracowników, które pozwalają wychwycić problemy zanim staną się krytyczne.
Organizacje, które traktują stres jako istotny czynnik ryzyka dla swojej efektywności, zyskują przewagę konkurencyjną nie tylko dzięki lepszej kondycji pracowników, ale także poprzez budowanie kultury pracy opartej na zaufaniu, szacunku i odpowiedzialności.
Zarządzanie stresem – co to takiego?
Zarządzanie stresem w miejscu pracy dąży przede wszystkim do minimalizowania jego negatywnych skutków. Najczęściej następuje to na skutek prewencji, czyli zapobiegania. Pierwszym krokiem jest zidentyfikowanie stresorów, które mogą negatywnie oddziaływać na pracowników, a następnie oszacowanie skali i charakteru stresu. Następnie można przejść do wdrażania działań zapobiegawczych. Mogą to być np.:
-
modyfikacja struktury organizacyjnej firmy – w taki sposób, by stała się bardziej przejrzysta, pracownicy wiedzieli kto za co odpowiada, jak przebiegają procesy w firmie oraz do kogo mogą zwrócić się z prośbą o wsparcie w danym temacie;
-
precyzyjne wyjaśnienie każdemu pracownikowi specyfiki jego stanowiska, obowiązków, celów i odpowiedzialności, wyznaczanie celów SMART, które powinny być ambitne, ale realistyczne do realizacji;
-
odpowiednia rekrutacja i selekcja pracowników – aby umiejętności pracownika były dopasowane do obowiązków na danym stanowisku, co stwarza możliwości poczucia się pewnie przez pracowników oraz eliminuje stres związany z koniecznością poszerzania kompetencji w zbyt krótkim czasie;
-
wspieranie indywidualnej odporności pracowników na stres – np. poprzez aktywność sportową, ćwiczenia relaksacyjne lub szkolenia z zarządzania stresem, dbanie o regularne korzystanie z urlopów oraz nie obciążanie pracowników nadgodzinami i okresowymi sytuacjami przesadnego nagromadzenia zadań w ograniczonym okresie czasu;
-
dopracowanie systemów komunikacji, również komunikacji wewnętrznej – aby była łatwiejsza i bardziej precyzyjna; badania wskazują że niepewność co do oczekiwań, jak też co do kierunku rozwoju przedsiębiorstwa, jego sytuacji i celów są jednymi z głównych źródeł niepewności i stresu w firmach;
-
dbanie o otoczenie społeczne – przede wszystkim integrację zespołu, która pomaga zwiększyć efektywność i satysfakcję, ale również stwarza możliwości pokazania pracownikom, że ich praca i współpraca ma znaczenie nie tylko dla wyników firmy, ale również otoczenia, w którym działa;
-
dbałość o wysoką jakość przekazywanej informacji zwrotnej, tak aby feedback od przełożonych i współpracowników nie był źródłem stresu, ale metodą na przekazanie konstruktywnych uwag i opracowywania planów zmian.
Rola szkoleń w zarządzaniu stresem w miejscu pracy
Wiele rozwiązań dążących do minimalizowania negatywnych skutków stresu można, a nawet warto wdrożyć podczas pracy zdalnej. Należy pamiętać, że szkolenia z zarządzania stresem odbywają się obecnie online, a zatem nic nie stoi na przeszkodzie, by Twój zespół zdobył wiedzę oraz umiejętności prowadzące do zmniejszania napięcia przy jednoczesnym zwiększaniu produktywności oraz zadowolenia z pracy. Niezwykle ważne są też szkolenia menedżerskie, ponieważ to kierownicy zespołów, działów i departamentów mają przemożny wpływ na środowisko pracy. Jakie szkolenia warto rozważyć?
-
Budowanie i zarządzanie zespołami – menedżer chcący stworzyć przyjazne środowisko pracy powinien umieć zarówno dobierać członków zespołu w sposób pozwalający zapewnić różnorodność charakterów, doświadczeń i umiejętności, jak też zintegrować zespół w dążeniu do wspólnego celu. Niezbędne jest w tym względzie kierowanie się celami zespołowymi, nie indywidualnymi, rozumienie swojej roli w zespole i zadań, a także utrzymywanie pozytywnych relacji z innymi członkami zespołu.
-
Komunikacja interpersonalna – sprawna komunikacja interpersonalna pozbawiona oceniania dobry-zły, ukierunkowana na porozumienie i głębokie zrozumienie pozwala budować pozytywną atmosferę oraz unikać konfliktów i nieporozumień. Dobra komunikacja interpersonalne to również lepsze rozumienie zadań zlecanych pracownikom, co pozwala im osiągać wyższe wyniki i uniknąć stresu związanego z negatywną oceną wykonywanych zadań. Szkolenia z komunikacji interpersonalnej, w tym z metodyki NVC („Porozumienie bez Przemocy) mogą znacząco zminimalizować stresogenność miejsca pracy.
-
Wyznaczanie celów i systemy oceny pracowniczej. Systemy zarządzania przez cele często postrzegane są jako źródło znacznego stresu dla pracowników, którzy obawiają się ich realizacji. Sam system ocen nie musi być jednak źródłem stresu o ile cele wyznaczane są zgodnie z nowoczesnymi podejściami (SMART czy OKR), pracownicy są zaangażowani w ich ustalenie dla samych siebie, a pracodawca monitoruje realizację celów, aby zapewnić wsparcie pracownika w ich osiąganiu. System ocen wbrew swojej nazwie nigdy nie powinien służyć jedynie ocenie – jego sens jest znacznie szerszy – wspiera komunikację oczekiwań, może stanowić punkt wyjścia do poznania opinii pracowników na temat priorytetów w danym obszarze, a poprzez monitoring realizacji i zapewnienie wsparcia w realizacji celów może być metodą rozwoju umiejętności pracowników.
Wdrażanie zmian warto zacząć od badania, które wskaże jakie są źródła stresu w miejscu pracy – czy wynika on z nadmiaru zadań, niejasnych oczekiwań i niedostatecznego poziomu komunikacji, a może przyczyny tkwią w relacjach międzyludzkich. Należy zdawać sobie sprawę, że odpowiedź dla każdego zespołu i komórki organizacyjnej w firmie może być inna.
Interesuję się przede wszystkim tematyką rozwoju osobistego i menedżerskiego. Piszę o efektywnej komunikacji, inteligencji emocjonalnej, asertywności, radzeniu sobie ze stresem, organizacji pracy własnej oraz innych umiejętnościach miękkich. W swoich artykułach zajmuję się również przywództwem i wyzwaniami w pracy menedżerskiej, od budowania zespołów, poprzez motywowanie pracowników, rozwiązywanie konfliktów, udzielanie informacji zwrotnej itp.
