Już 17 grudnia 2021 r. w życie powinna wejść Dyrektywa o sygnalistach. Pomimo opóźnień we wdrożeniu nowego prawa warto dowiedzieć się kim jest sygnalista? Kogo dotyczy Dyrektywa o sygnalistach? Jakie są nowe obowiązki pracodawców związane z instytucją sygnalisty? Jaka jest rola sygnalisty, co zgłasza i jaka ochrona przysługuje sygnalistom? Jakie są kary wprowadzone przez Dyrektywę o sygnalistach? Sprawdź również szkolenia sygnaliści i ochrona sygnalistów oraz kursy i szkolenia dla sygnalistów.
Spis treści:
- Sygnaliści - kim są sygnaliści?
- Kto może być sygnalistą i jakiej ochronie polega?
- Dyrektywa o ochronie sygnalistów, ustawa o sygnalistach
- Jakie obowiązki na pracodawców nakłada Dyrektywa o sygnalistach?
- Szkolenia sygnaliści, szkolenie ochrona sygnalistów
- Kursy i szkolenia dla sygnalistów
Sygnaliści - kim są sygnaliści?
Jaka jest definicja sygnalisty? Kim są sygnaliści? Sygnalista to osoba, która w dobrej wierze zgłasza naruszenia prawa stosowanego w Unii Europejskiej zaobserwowane w zakładzie pracy: firmie, urzędzie, szkole, przedszkolu lub innej jednostce z sektora finansów publicznych. Zamiennie do słowa sygnalista używa się zwrotów takich jak demaskator oraz angielskiego zwrotu whistleblower. Sygnaliści są więc osobami zgłaszającymi działalność, która wedle wszelkiego prawdopodobieństwa jest nielegalna lub nieuczciwa. Sygnalista zgłaszając naruszenie powinien się przy tym opierać na faktach, a nie subiektywnych odczuciach. Istotne jest również, aby zgłoszenie dotyczyło interesu ponadindywidualnego (czyli nie np. konkretnego pracownika, ale interesu pracodawcy, społecznego, publicznego itp.). Sygnaliści na mocy prawa podlegają ochronie prawnej. Zgłoszenie nieprawidłowości może następować zarówno:
- do pracodawcy lub wyznaczonych organów w zakładzie pracy (np. do zarządu lub poprzez specjalne kanały komunikacji, które powinny zostać utworzone w celu przyjmowania i obsługi zgłoszeń),
- do instytucji i organów zewnętrznych (np. do organów nadzorczych, organów ścigania…),
- do mediów i opinii publicznej (np. poprzez zawiadomienie prasy, organizacji społecznej...).
Kto może być sygnalistą i jakiej ochronie polega?
Sygnalistą może być zarówno pracownik firmy, urzędu, przedszkola, szkoły, uczelni wyżej bądź innej instytucji publicznej, ale również osoby zatrudnione na podstawie umowy cywilnoprawnej, współpracownicy i kontrahenci, a także kandydaci do pracy, byli pracownicy itp. Pracodawcy mają obowiązek zapoznania pracowników z definicją sygnalisty oraz zasadami przyjmowania zgłoszeń i ochrony sygnalistów. Służyć temu mogą szkolenia dla sygnalistów organizowane w zakładzie pracy oraz internetowe i onlineowe kursy dla sygnalistów.
Dyrektywa o ochronie sygnalistów nakłada obowiązek utworzenia systemu zgłaszania nadużyć i nieprawidłowości oraz zapewnienia ochrony sygnalistom. Jakie zasady ochrony sygnalistów wprowadza Dyrektywa o sygnalistach?
- W związku ze zgłoszeniem naruszenia sygnalista nie ponosi odpowiedzialności z tytułu między innymi naruszenia obowiązku zachowania poufności czy tajemnicy, zniesławienia, naruszenia praw autorskich, a nawet z tytułu naruszenia przepisów RODO. Nie można go również pociągnąć do odpowiedzialności odszkodowawczejj ani na podstawie prawa prywatnego, jak też prawa publicznego i prawa pracy.
- Zabronione jest i obarczone karą podejmowanie jakichkolwiek działań odwetowych względem sygnalisty. Katalog działań, które mogą zostać uznane za odwetowe i niezgodne z prawem jest otwarty, ale wśród nich można wymienić działania takie jak zwolnienie z pracy, rozwiązanie umowy, odmowa przedłużenia umowy, a także zawieszenie w obowiązkach, przesunięcie do innego miejsca pracy bądź na inne stanowisko, obniżenie wynagrodzenia, obcięcie premii itp. Dyrektywa o sygnalistach przyjmuje domniemanie, że jeśli doszło do poniesienia szkody przez sygnalistę, to była ona wynikiem działań odwetowych pracodawcy i na nim ciąży zadanie udowodnienia zasadności podjętych działań.
Dyrektywa o ochronie sygnalistów, ustawa o sygnalistach
Podstawą prawną ochrony sygnalistów stanowią:
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23.10.2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii,
- ustawa o sygnalistach, która znajduje się aktualnie na etapie prac legislacyjnych.
Pomimo, że zgodnie z Dyrektywą o sygnalistach ustawa o sygnalistach powinna zacząć obowiązywać od 17 grudnia 2021 r., to polski rząd i parlament nie wywiązały się dotychczas z tego obowiązku. Rodzi to obawy o późniejsze wprowadzanie przepisów w dużym pośpiechu i bez odpowiedniego czasu na przygotowanie ze strony firm, urzędów, oświaty i innych instytucji publicznych.
Jakie obowiązki na pracodawców nakłada Dyrektywa o sygnalistach?
Podstawowe obowiązki pracodawców z zakresu ochrony sygnalistów to:
- obowiązek zapewnienia kanałów komunikacji (pisemnych i ustnych) służących do przyjmowania zgłoszeń od sygnalistów,
- obowiązek zachowania w tajemnicy tożsamości sygnalisty, z wyjątkiem ściśle określonyego personelu przyjmującego i obsługującego zgłoszenia,
- obowiązek potwierdzenia przez przyjmującego przyjęcia zgłoszenia od sygnalisty w cięgu 7 dni od jego otrzymania,
- obowiązek pozwołania bezstronnego zespołu lub osoby, która będzie komunikować się z sygnalistą i prowadzić dalsze działania,
- obowiązek przekazania do sygnalisty informacji zwrotnej o podjętych działaniach następczych w terminie maksymalnie 3 miesięcy od zgłoszenia,
- obowiązek prowadzenia ewidencji zgłoszeń.
Więcej informacji o obowiązkach pracodawców z zakresu ochrony sygnalistów oraz kogo obowiązują przepisy i jakie kary przewiduje Dyrektywa o sygnalistach dla pracodawców nie przestrzegających nowych regulacji znaleźć można w artykule Sygnalista i ochrona sygnalistów - kto to jest sygnalista i jakiej ochronie podlega?
Szkolenia sygnaliści, szkolenie ochrona sygnalistów
Wdrożenie Dyrektywy o sygnalistach i obowiązków nakładanych przez Dyrektywę na pracodawców wymaga podjęcia szeregu działań, od ustanowienia systemu przyjmowania zgłoszeń spełniającego określone w prawie kryteria, poprzez prawidłową ewidencję wpływających zgłoszeń, aż po wdrożenie procedur zapewniających ochronę sygnalistów i podejmowanie skutecznych działań następczych. Wymaga to w pierwszej kolejności wyposażenia zespołów odpowiedzialnych za stworzenie systemu whitleblowingowego w wiedzę, a następnie podjęcia działań związanych z wdrożeniem systemu. Może to obejmować zarówno szkolenia dla pracowników przygotowujących procedury przyjmowania zgłoszeń, ich ewidencji i ochrony sygnalistów. Warto również przy okazji poznać inne szkolenia Compliance, a więc z zapewnienia zgodności działania organizacji z przepisami prawa.
Kursy i szkolenia dla sygnalistów
Prawo nakłada na pracodawców również obowiązek zorganizowania szkolenia dla pracowników z zasad funkcjonowania systemu zgłaszania nadużyć i nieprawidłowości. Szkolenia takie występujące często pod nazwą szkolenia dla sygnalistów pozwalają zapoznać pracowników z przepisami prawa, celami wdrożenia systemu zgłoszeń, ich rolą i uprawnieniami, systemem ochrony sygnalistów, jak też z udostępnionymi przez pracodawcę kanałami przyjmowania zgłoszeń. Kursy oraz szkolenia dla sygnalistów mogą przyjmować formę zarówno szkoleń uniwersalnych, jak i kursów i szkoleń przygotowanych z myślą o konkretnym przedsiębiorstwie czy zakładzie pracy. Mogą one być prowadzone zarówno stacjonarnie, w miejscu pracy czy też w sali szkoleniowej pracodawcy, jak też online w wirtualnej sali szkoleniowej (zajęcia na żywo), co umożliwia zorganizowanie szkolenia dla dużej grupy uczestników. Możliwe jest również przygotowanie szkolenia e-learningowego pod potrzeby danego pracodawcy, gdzie pracownicy logują się do platformy w dogodnym dla nich miejscu i czasie i realizują szkolenie kończące się uzyskaniem certyfikatu lub zaświadczenia potwierdzającego przebycie szkolenia. Szkolenie takie ma postać prezentacji, materiałów multimedialnych i ćwiczeń, a jego treść może być dostosowana do potrzeb przedsiębiorstwa.
Listę szkoleń dotyczących Dyrektywy o sygnalistach, a także szkolenia i kursy dla sygnalistów można znaleźć na górze strony. Lista pozwala zapoznać się z terminami i miejscem realizacji szkoleń, kursów i warsztatów, ich programem merytorycznym oraz warunkami uczestnictwa, w tym cenami. Możliwa jest bezpłatna rejestracja na dowolne wybrane szkolenie lub kurs za pośrednictwem formularza rejestracji online.