AML to skrót od Anti Money Laundering (przeciwdziałanie praniu pieniędzy). Systemy tego typu obowiązują w niemalże wszystkich krajach świata, również w Polsce. Przepisy ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu dotyczą wielu przedsiębiorców, a mimo to nie wszyscy zdają sobie sprawę z ciążących na nich z tego powodu obowiązków. Wyjaśniamy, czym dokładnie jest AML i jakie przepisy z tej dziedziny trzeba znać.
Czym jest pranie pieniędzy?
Tzw. pranie pieniędzy (potocznie: pranie brudnych pieniędzy) to poważny proceder przestępczy polegający na wprowadzaniu do legalnego obrotu środków pieniężnych lub innych aktywów pozyskanych na skutek nielegalnej działalności w sposób, który ma utrudnić ustalenie ich pochodzenia. Po raz pierwszy termin ten został użyty w związku z działalnością mafii Ala Capone, który prowadził nielegalną działalność pod przykrywką legalnych biznesów różnego typu. Z tym terminem wiążą się też pojęcia czystych, brudnych i szarych pieniędzy. Czyste pieniądze to te, które pozyskano zgodnie z prawem, np. w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą i odprowadzono od nich wszelkie podatki czy opłaty. Szare pieniądze związane są z tzw. szarą strefą – pochodzą z działalności legalnej, ale z nielegalnych transakcji mających na celu uniknięcie odprowadzania należnych podatków i opłat. Natomiast brudne pieniądze to takie, które zdobyto na skutek zorganizowanej działalności przestępczej lub też nielegalnej działalności gospodarczej. Warto pamiętać, że „czyste”, „brudne” czy „szare” również mogą być inne aktywa – np. papiery wartościowe, prawa majątkowe i nieruchomości.
Na czym polega przeciwdziałanie praniu pieniędzy?
Przeciwdziałanie praniu pieniędzy określane również skrótem AML to działania służące zabezpieczeniu systemu finansowego przed wykorzystaniem go do niecnych i przestępczych celów. Jego zasady regulują właściwe przepisy.
Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu zaczęła obowiązywać 13 lipca 2018 roku i powstała na podstawie dyrektyw europejskich. W myśl tego aktu prawnego instytucje finansowe, a także przedsiębiorcy spełniający określone warunki są tzw. instytucjami obowiązanymi, które muszą stosować względem swoich klientów określone środki bezpieczeństwa finansowego. Dotyczą one rozpoznawania ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu przy realizacji rozmaitych transakcji.
Instytucje obowiązane – kogo dotyczą obowiązki związane z AML?
Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu dokładnie określa, jakie podmioty są zaliczane do tzw. instytucji obowiązanych. Są to przede wszystkim:
- banki i spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, instytucje pożyczkowe,
- biura usług płatniczych i agencje rozliczeniowe,
- przedsiębiorstwa prowadzące działalność w ramach rynków regulowanych,
- przedsiębiorstwa prowadzące kantory wymiany walut,
- agencje ubezpieczeniowe,
- pośrednicy nieruchomości,
- adwokaci, radcowie prawni,
- notariusze,
- doradcy podatkowi,
- biegli rewidenci,
- operatorzy pocztowi,
- przedsiębiorcy prowadzący działalność w zakresie gier losowych i hazardowych,
- przedsiębiorcy oferujący usługi wirtualnego biura.
Ponadto obowiązki związane z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy dotyczą wszystkich przedsiębiorców, którzy dokonują lub przyjmują transakcje w gotówce opiewające na kwotę co najmniej 10 000 euro. Oznacza to, że nawet jedna transakcja w tej kwocie może sprawić, że przedsiębiorca stanie się instytucją obowiązaną i będzie musiał wprowadzić w swojej organizacji wymagane przepisami prawa regulacje. Dlatego można stwierdzić, że w praktyce zapisy ustawy dotyczą każdej firmy. W związku z rosnącym znaczeniem zapobiegania praniu pieniędzy firmy powołują specjalne stanowiska zorientowane na wdrażanie polityki przeciwdziałania, czyli tzw. AML Officer. W wielu firmach tematyką tą zajmują się również Complinace Officer'owie (zobacz też szkolenia Complinace).
Implementacja założeń AML w firmie
Na przedsiębiorcach, których działalność kwalifikuje się do grupy instytucji obowiązanych, spoczywa konieczność wprowadzenia wewnętrznych regulacji wypełniających przepisy ustawy. Taka procedura musi określać:
- konkretne czynności, jakie przedsiębiorca podejmuje w celu ograniczenia ryzyka związanego z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu,
- warunki i zasady stosowania środków bezpieczeństwa finansowego,
- zasady rozpoznawania i oceny ryzyka (zobacz szkolenia z zarządzania ryzykiem),
- środki stosowane w związku z prowadzonymi stosunkami gospodarczymi lub transakcjami okazjonalnymi,
- zasady przechowywania i archiwizacji dokumentacji,
- zasady przekazywania danych o transakcjach Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej,
- zasady kontroli wewnętrznej (zobacz też audyt wewnętrzny) i nadzoru zgodności działalności przedsiębiorstwa z przepisami ustawy.
Instytucje obowiązane muszą przekazywać ponadto Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej informacje o tzw. transakcjach ponadprogowych, tj. takich, których równowartość przekracza wartość 15 tys. EUR i które są:
- transakcją gotówkową,
- transferem środków pieniężnych, z wyłączeniem pewnych wyjątków wskazanych w ustawie,
- transakcją kupna lub sprzedaży wartości dewizowych,
- czynnością notarialną, określoną w ustawie.
Szkolenia AML, kursy AML online, pranie pieniędzy szkolenia
Dlatego firmy muszą szkolić pracowników biorących udział w realizacji obowiązków ustawowych w zakresie AML. Często oznacza to konieczność przeszkolenia całego zespołu oraz powołania stanowiska AML Officer. Za niedostosowanie się do wymogów ustawy grążą srogie kary administracyjne oraz pieniężne o wysokości do miliona euro, a ponadto odpowiedzialność karna. Dlatego w zasadzie każdy przedsiębiorca powinien dostosować mechanizmy postępowania w swojej firmie do wymogów ustawy. Nierzadko warto skorzystać w tym przypadku z profesjonalnej pomocy. Na rynku dostępnych jest obecnie wiele szkoleń nakierowanych na tematykę AML. Coraz większe jest też zapotrzebowanie na specjalistów w tej dziedzinie, ponieważ większe organizacje tworzą odrębne działy zajmujące się przeciwdziałaniem praniu pieniędzy. Od czasu pandemii koronawirusa wiele szkoleń i kursów AML organizowanych jest online, w formule zdalnych zajęć na żywo, co znacząco zwiększa dostępność do specjalistycznej wiedzy i możliwości wdrożenia skutecznych procedów z zakresu AML i Compliance.
