Nowelizacja ustawy o VAT - kluczowe zmiany wchodzące w życie od 1 stycznia 2014 r. oraz aktualne problemy

VAT 2014 – uchwalone zmiany, bieżące problemy, aktualne orzecznictwo

1. Uchwalone zmiany w podatku VAT, które zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2014:
a) rewolucyjne zmiany dotyczące zasad ustalania momentu powstania obowiązku podatkowego:
- nowa zasada ogólna decydująca o momencie powstania obowiązku podatkowego,
- reguły określenia momentu dokonania dostawy towaru oraz momentu wykonania usługi,
- obowiązek podatkowy w przypadku usług wykonanych w części,
- obowiązek podatkowy w przypadku świadczeń o charakterze ciągłym lub okresowym,
- zasady określania okresów rozliczeniowych i ich znaczenie dla momentu powstania obowiązku podatkowego,
- szczególny moment powstania obowiązku podatkowego w przypadku usług budowlanych – zmiana zasad obowiązujących obecnie,
- nowe regulacje dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego w przypadku usług najmu, dzierżawy, leasingu, stałej obsługi prawnej i biurowej, usług ochrony i dozoru, dostawy mediów i usług komunalnych,
- likwidacja szczególnego momentu powstania obowiązku podatkowego w przypadku usług transportowych,
- pozostałe szczególne momenty powstania obowiązku podatkowego,
- nowe zasady rozliczania zaliczek w przypadku eksportu towarów,
- regulacje przejściowe dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego w przypadku transakcji dokonywanych na przełomie 2013 i 2014 r.
b) nowelizacja przepisów regulujących zasady określania podstawy opodatkowania:
- nowa definicja podstawy opodatkowania – pojęcie zapłaty,
- problemy związane z likwidacją definicji obrotu z ustawy o VAT,
- konieczność wliczania kosztów dodatkowych transakcji, takich jak koszty transportu czy ubezpieczenia, do podstawy opodatkowania świadczenia głównego,
- podstawa opodatkowania w przypadku wymiany barterowej oraz braku zapłaty,
- nowe przepisy dotyczące podstawy opodatkowania w przypadku stosowania opakowań zwrotnych,
- nowe regulacje dotyczące przerzucania kosztów poniesionych w czyimś imieniu i na czyjąś rzecz,
- nowe zasady korygowania faktur i ujmowania korekt w deklaracjach VAT.
c) nowe zasady stosowania zwolnień dla dostawy towarów używanych (powyżej i poniżej 6 miesięcy),
d) ważna zmiana zasad dotyczących rozliczania podatku naliczonego:
- nowe reguły ustalania momentu powstania prawa do odliczenia,
- ważna zmiana dotycząca rozliczania podatku naliczonego w przypadku wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów,
- likwidacja ustawowych ograniczeń w prawie do odliczenia związanych z nieprawidłowo wystawioną fakturą.
e) nowe regulacje dotyczące faktur:
- umieszczenie wszystkich zasad dotyczących wystawiania faktur (papierowych i elektronicznych) w ustawie (art. 106a-106q),
- nowe, rewolucyjne terminy wystawiania faktur i ich wpływ na moment powstania obowiązku podatkowego,
- wprowadzenie możliwości wystawiania faktur przed dokonaniem dostawy towaru lub przed wykonaniem usługi,
- nowe zasady umieszczania danych na fakturach,
- nowe przypadki i zasady wystawiania faktur na żądanie,
- nowe zasady wystawiania faktur zaliczkowych,
- nowe zasady dokumentowania sprzedaży zwolnionej z podatku,
- poszerzenie kręgu podmiotów uprawnionych do wystawiania faktur,
- nowe regulacje dotyczące faktur elektronicznych.

2. Zmiany w podatku VAT, które obowiązują od 1 stycznia i od 1 kwietnia 2013 r.:
a) nowe zasady rozliczania podatku naliczonego przez podatników:
- obowiązek korekty podatku naliczonego w przypadku nieterminowego wywiązania się z płatności,
- rozliczenie podatku naliczonego w przypadku, gdy sprzedawca korzysta z tzw. ulgi na złe długi.
b) nowe zasady korzystania przez sprzedawców z ulgi od nieściągalnych wierzytelności:
- zmiana warunków formalnych uprawniających do ulgi,
- zmiana zasad dokumentowania ulgi na złe długi,
- ocena (nie)zgodności krajowych regulacji dotyczących ulgi na złe długi z Dyrektywą 2006/112/WE.
c) nowe zasady rozliczania VAT przez małych podatników stosujących metodę kasową:
- zasady rozliczania sprzedaży dokonywanej na rzecz podatników VAT czynnych,
- zasady rozliczania sprzedaży na rzecz pozostałych kontrahentów i klientów.
d) nowe regulacje dotyczące powstawania obowiązku podatkowego w przypadku WDT / WNT,
e) zmiany dotyczące zasad odliczania VAT w przypadku WNT i importu usług,
f) zmiany dotyczące zasad przeliczania kursów w przypadku kwot wyrażonych w walutach obcych,
g) zmiany dotyczące fakturowania:
- poszerzenie kręgu podmiotów uprawnionych do wystawiania faktur,
- likwidacja rozróżnienia oryginał / kopia faktury, pojęcie egzemplarza faktury,
- nowe zasady oznaczania faktur w przypadku stosowania procedur szczególnych (metody kasowej, marży, odwrotnego obciążenia),
- nowe regulacje dotyczące numerowania faktur,
- nowe zasady oznaczania kontrahentów na fakturach,
- nowe zasady dotyczące samofakturowania,
- wprowadzenie tzw. faktur uproszczonych,
- likwidacja obowiązku wystawiania faktur wewnętrznych,
- zasady stosowania not korygujących w 2013 r.,
- zmiana terminów wystawiania faktur w przypadku sprzedaży dokumentowanej na koniec miesiąca oraz w przypadku wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów,
- zmiany dotyczące zasad stosowania faktur elektronicznych,
- zmiana zasad oznaczania faktur dokumentujących zakup paliwa.
h) nowe regulacje dotyczące kas fiskalnych, nowe zasady stosowania zwolnień z obowiązku ewidencjonowania obrotu przy zastosowaniu kas rejestrujących,
i) zmiany dotyczące zasad opodatkowania świadczeń nieodpłatnych:
- nowe zasady opodatkowania prezentów o malej wartości, drukowanych materiałów reklamowych i informacyjnych oraz próbek,
- związek świadczeń nieodpłatnych z działalnością gospodarczą a konieczność odprowadzenia VAT,
- zmiana definicji próbki,
- nowe zasady opodatkowania nieodpłatnego przekazania towarów pozyskanych w innych sposób niż poprzez nabycie (np. towarów wytworzonych we własnym zakresie, zaimportowanych).
j) zmiany dotyczące zasad opodatkowania WDT / WNT związanego z przemieszczeniem towarów własnych przez podatnika do innego państwa członkowskiego UE,
k) nowa definicja działalności gospodarczej rozstrzygająca o tym, jakie podmioty mają status podatnika VAT,
l) nowe zasady rozliczania VAT od zakupów dokonywanych w ramach reverse charge od dostawców, którzy nie mają siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju (art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy),
m) nowe zasady zwolnień dla dostawy terenów budowlanych,
n) pozostałe zmiany w zakresie zwolnień przedmiotowych i podmiotowych z VAT,
o) zmiana przepisów dotyczących dokumentowania WDT i eksportu towarów (m. in. nowy katalog dokumentów uprawniających do stosowania stawki 0%).

3. Inne zmiany zaplanowane na 2013 / 2014 r.:
a) planowane regulacje dotyczące współodpowiedzialności kupującego za podatek nieodprowadzony przez sprzedawcę:
- zasady stosowania współodpowiedzialności,
- zakres przedmiotowy nowych regulacji lista tzw. „towarów wrażliwych” (paliwo, złoto i stal),
- analiza zgodności planowanych rozwiązań z prawem unijnym w zakresie VAT.
b) plany odnośnie rozszerzenia zakresu stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia w przypadku transakcji krajowych (obrót prętami stalowymi),
c) zasady odliczania VAT w przypadku samochodów osobowych i ciężarowych w 2014 r.:
- plany Ministerstwa Finansów na 2014 r. dotyczące odliczania VAT od zakupu samochodów oraz od ponoszonych wydatków eksploatacyjnych,
- kryteria decydujące o zakresie prawa do odliczenia,
- prawo do odliczenia od nabycia samochodu a prawo do odliczenia od zakupu paliwa.

4. Bieżące problemy oraz aktualne orzecznictwo ETS i krajowych sądów administracyjnych dotyczące VAT:
a) problemy związane z refakturowaniem:
- co to jest refaktura i czym różni się od innych form przerzucania kosztów?
- jakie są zasady wystawiania refaktur (marża, stawka podatkowa, moment powstania obowiązku podatkowego),
- zasady refakturowania mediów przy najmie i ubezpieczenia przy leasingu,
- orzecznictwo ETS, krajowych sądów administracyjnych oraz interpretacje organów podatkowych dotyczące refakturowania,
- ważny wyrok NSA dotyczący zasad ustalania daty sprzedaży w przypadku refaktur.
b) aktualne zagadnienia związane z korektami podatku należnego i naliczonego:
- korekta faktury a korekta deklaracji,
- korekty in plus i in minus,
- korekty dokonywane na bieżąco oraz korekty wsteczne,
- zasady i sposoby potwierdzania odbioru faktury korygującej (papierowej i elektronicznej).
c) problemy związane z rozliczaniem premii pieniężnych – ważna uchwała NSA i jej wpływ na praktykę, pisma i interpretacje MF w sprawie premii pieniężnych,
d) kary umowne, odszkodowania i ich konsekwencje na gruncie VAT,
e) świadczenia nieodpłatne dla kontrahentów, klientów, pracowników, zasady opodatkowania paczek świątecznych, nagród jubileuszowych i innych prezentów,
f) świadczenia kompleksowe w VAT:
- kryteria określania, czy w danym przypadku występuje jedno świadczenie kompleksowe,
- skutki traktowania danego świadczenia jako kompleksowego w zakresie stawki podatkowej, momentu powstania obowiązku podatkowego oraz miejsca opodatkowania transakcji,
- dostawa pakietowa towarów,
- dostawa towarów z dołączonymi gratisami,
- dostawa towaru z towarzyszącą mu usługą montażu,
- czy w przypadku dostawy towaru wytworzonego na indywidualne zamówienie mamy do czynienia z dostawą towaru, czy ze świadczeniem usługi,
- koszty dodatkowe transakcji a podstawa opodatkowania (koszty transportu, załadunku, rozładunku, ubezpieczenia itp.).
g) problemy związane z rozliczaniem usług w obrocie międzynarodowym:
- miejsce opodatkowania usług,
- moment powstania obowiązku podatkowego w przypadku importu / eksportu usług,
- zasady przeliczania kursów walut,
- korekty deklaracji.
h) najnowsze orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz wojewódzkich sądów administracyjnych dotyczące VAT:
- wyrok ETS w sprawie ubezpieczenia przy leasingu,
- wyrok ETS w sprawie momentu powstania obowiązku podatkowego w przypadku usług transportowych,
- wyrok ETS w sprawie miejsca opodatkowania usług magazynowych,
- uchwała NSA w sprawie stosowania stawki 8% przy dostawie trwałej zabudowy meblowej,
- uchwała NSA w sprawie statusu podatkowego jednostek budżetowych,
- wyroki wojewódzkich sądów administracyjnych w sprawie bankowozów.